Lại Thế Nguyên sinh ngày 22 tháng 6 năm 1970 tại xã Nga Trường, huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Ông lớn lên và tốt nghiệp phổ thông ở Nga Sơn, thi đỗ đại học năm 1988, lên thủ đô Hà Nội nhập học Trường Đại học Pháp lý Hà Nội, nay là Trường Đại học Luật Hà Nội, tốt nghiệp Cử nhân chuyên ngành Luật Kinh tế vào năm 1992, học cao học và có bằng Thạc sĩ Luật học. Ông được kết nạp Đảng Cộng sản Việt Nam vào ngày 28 tháng 12 năm 1993, trở thành đảng viên chính thức sau đó 1 năm. Tháng 9 năm 2001, ông theo học khóa chính trị tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, tốt nghiệp Cử nhân Lý luận chính trị vào tháng 6 năm 2003. Hiện ông thường trú ở phường Đông Hương, thành phố Thanh Hóa.[1]